Zarys dziejów miasta

MIASTA PARTNERSKIE NOWEJ RUDY

BROUMOV.

Miasto, położone w Republice Czeskiej, w samym środku kotliny śródgórskiej pomiędzy Broumovskimi Ścianami a Górami Jaworowymi ( po polskiej stronie Góry Kamienne ). Przepływa przez nie rzeka Ścinawka (Stenava ). Liczy około 8 tys. mieszkańców. Przez miasto przebiega linia kolejowa Otovice – Mezimesti ( po polskiej stronie na odcinku Tłumaczów – Ścinawka Średnia nieczynna ). W mieście znajduje się także dworzec autobusowy, z którego można bezpośrednio dojechać m. in. do Pragi.

Zarys dziejów miasta.

Dzieje Broumova związane są bezpośrednio z pojawieniem się w tej okolicy zakonników benedyktyńskich, którzy na Ziemię Broumovską przybyli z praskiego klasztoru na Brzevnowie w 1213 r. na mocy decyzji króla Czech Przemysła Ottokara I. Dlatego też dzięki zakonnikom rozpoczęła się faktyczna kolonizacja obszaru. Mimo wcześniejszych starań zakonników dopiero w 1258 r. benedyktyni uzyskali zezwolenie na budowę kościoła p.w. św. Piotra            i Pawła. O powstaniu benedyktyńskiego probostwa możemy mówić dopiero po 1300 r. Wtedy to wybudowano w stylu gotyckim pierwszy klasztorny kościół p. w. św. Wojciecha.
Miasto ucierpiało w czasie wojen husyckich oraz wojny 30 – letniej. Dopiero po jej zakończeniu nastąpił rozwój klasztoru i miasta. Główny wpływ na to mieli dwaj opaci: Tomasz Sartorius (1663 – 1700) oraz Otmar Zinke (1700 – 1738). Za Sartoriusa przebudowano na styl barokowy kościół klasztorny, co było zasługą włoskiego budowniczego M. Alli. Opat Zinke sprowadził do Broumova z Pragi znaną wówczas rodzinę Krzysztofa            i Kiliana Ignaza Dientzenhoferów, którzy przebudowali klasztor a na Ziemi Broumovskiej wznieśli wiele ciekawych pod względem architektonicznym kościołów.
Od początku istnienia klasztoru zaczęła w nim funkcjonować znana szkoła, w której kształcił się m.in. późniejszy arcybiskup praski, Arnost z Pardubic.
W międzyczasie trwała na Ziemi Broumovskiej intensywna kolonizacja niemiecka,        w wyniku której tzw. Niemcy sudeccy  zasiedlili obszar Gór Jaworowych oraz zaczęli zdobywać coraz większą pozycję w mieście i jednocześnie klasztorze. Miało to wpływ na decyzje konferencji monachijskiej w 1938 r., w wyniku której Ziemia Broumovska została włączona do III Rzeszy. Miało to wpływ na dalsze losy miasta, klasztoru oraz szkoły klasztornej, która została podporządkowana nazistom.
Po II wojnie światowej Broumov powrócił do Czech, a zakonnicy niemieccy opuścili klasztor. Na ich miejsce na krótki okres czasu przybyli czescy benedyktyni z USA, którzy byli w nim tylko do 1948 r. W 1950 r. w klasztorze utworzono tzw. klasztor koncentracyjny,          w którym przebywali pod kontrolą władz państwowych czescy księża i zakonnicy. Pracowali w rolnictwie oraz okolicznych fabrykach. Do 1990 r. w klasztorze pozostały siostry dominikanki, które wypiekały hostie dla czeskich i morawskich parafii.
Miasto rozwijało się głównie dzięki włókiennictwu oraz browarnictwu. Do czasów dzisiejszych funkcjonują zakłady włókiennicze „Veba”, a w sąsiedniej wsi Olivetin znajduje się browar, którego początki sięgają 1348 r. Produkowane jest w nim znane piwo „Opat”.


Obecnie Broumov jest najbliżej położonym miastem Nowej Rudy (14 km). Porozumienie partnerskie podpisano w Nowej Rudzie 16 grudnia 1992 r., co było owocem wcześniejszej współpracy zwłaszcza przy organizowaniu Polsko – Czeskich Dni Kultury Chrześcijańskiej. Porozumienie to ratyfikowano w Brumovie 28 stycznia 1993 r.  

Zabytki.

-     klasztor - pierwotny wzniesiony w XIV w. pod wezwaniem św. Wacława, następnie przebudowany w 1665 r. Jego główna przebudowa miała miejsce w latach  1727 – 1733    i była dziełem Kiliana Ignatza Dientzenhofera. W klasztorze na uwagę zasługuje biblioteka założona w 1792 r. przez opata J. Chmela, w której znajduje się wiele cennych ksiąg (wiele zostało zniszczonych przez czeskich komunistów na pocz. lat 50 – tych) oraz  XVI – wieczny globus bez zaznaczonej Australii  ( jeszcze wówczas nieznanej). Ciekawy jest refektarz, w którym znajduje się jedyna w Europie Środkowej kopia całunu turyńskiego.
-     Kościół klasztorny p. w. św. Wojciecha - pierwotnie gotycki, po pożarze  odbudowany i przebudowany w latach 1684 – 1694 przez włoskiego architekta M. Allii. Wewnątrz interesujący ołtarz główny z obrazem malarza Lhote, przedstawiającym patrona kościoła. Na sklepieniu nawy głównej freski przedstawiające żywot św. Wojciecha. Liczne ołtarze boczne z obrazami V. V. Reinera. W zakrystii fresk autorstwa A. Schefflera.
-    Kościół p. w. św. Piotra i Pawła – wzniesiony w stylu gotyckim pod koniec XIII w., przebudowany na barok w latach 1679 – 1682., w ołtarzu głównym figurka Madonny z II poł. XIV w.
-    Kościół św. Wacława – barokowy, wzniesiony  w miejscu dawnego kościoła luterańskiego w 1676 r. przez Kiliana Dientzenhofera,
-    Kościół cmentarny  p.w. NMP – wzniesiony w II poł. XIII w., przebudowany po 1450 r, jest jednym z nielicznych zachowanych kościołów drewnianych w północnych Czechach,
-    Kolumna maryjna – wzniesiona na broumovskim rynku w 1706 r przez braci Brokoffów. Na szczycie znajduje się kopia gotyckiej figurki Maryi z Dzieciątkiem            z kościoła klasztornego. Wokół kolumny święci związani z zakonem benedyktynów                i kościołem katolickim w Czechach.



CASTROP – RAUXEL


Miasto położone jest Niemczech w Nadrenii – Westfalii, w Zagłębiu Ruhry, pomiędzy Dortmundem, Bochum i Essen. Należy do powiatu Recklinghausen. Jego powierzchnia wynosi około 52 km ² a liczba ludności około 80 tys. Składa się z właściwego miasta Castrop oraz sąsiednich gmin (Rauxel, Henrichenburg i inne). Niegdyś znane z wydobycia węgla kamiennego, obecnie kopalnie zostały zamknięte. Pozostałością po nich jest zachowany szyb „Erin”.

Zarys dziejów miasta

Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 768, kiedy to na jego dzisiejszym obszarze powstał karoliński dwór królewski, który pełnił role punktu wypadowego w czasie wojen Karolingów z Sasami. W 834 r. wymieniono go jako „villa castorp”. W 1484 r. hrabia Johann II von Cleve wystawił mieszczanom Castrop dokument nadający im prawa wolnościowe. W 1590 r. dotarła do Castrop reformacja Lutra a 9 lat później przez miasto przeszły hiszpańskie oddziały Francisco de Lara. W 1636 r. miała miejsce epidemia dżumy,   a w okresie napoleońskim miasto zajęły oddziały francuskie. W 1847 r. dotarła do miasta pierwsza linia kolejowa.
Początek górnictwa węglowego miał miejsce w II poł. XIX wieku, kiedy to w Castrop osiedlił się w 1866 r. Irlandczyk Wiliam Thomas Mulvany (1806 – 1885) i rozpoczął budowę szybu „Erin” (nazwa wywodzi się od jego kraju). W 1875 r. ukazała się pierwsza lokalna gazeta „Castroper Anzeiger”. W 1899 r. rozpoczęto budowę w stylu neogotyckim nowego kościoła św. Lambertego.
Od 1 kwietnia 1926 r. na skutek połączenia Castrop z sąsiednimi gminami funkcjonowało miasto Castrop – Rauxel, które leżało na terenie powiatu dortmundzkiego.        W czasie II wojny światowej w 1944 r. miały miejsca naloty bombowe.
Po II wojnie miasto rozwijało się jako ośrodek górniczy. W 1975 r. do miasta włączono gminę Henrichenburg i cały obszar stał się częścią powiatu z siedzibą                      w Recklinghausen. W 1983 r. zamknięto kopalnię „Erin”, co zakończyło 117 – letnią historię górnictwa węglowego w mieście. W 1992 r. otwarto tam  centrum medyczno – techniczne „Techno – Medical”. Obecnie gospodarka miasta oparta jest na budownictwie, elektronice i przemyśle chemicznym.

Porozumienie partnerskie pomiędzy Nową Rudą a Castrop – Rauxel zostało podpisane w Nowej Rudzie 26 sierpnia 1991 r. Ratyfikowano je w Castrop – Rauxel 19 grudnia 1991 r.

Kontakty pomiędzy obydwoma miastami zaczęły się jeszcze przed II wojną światową, kiedy to grupa z Castrop, przebywając z wizytą na Śląsku, odwiedziła również  Nową Rudę (wówczas Neurode). Konkretnej pomocy udzielili ratownicy górniczy z Castrop w czasie katastrofy w Jugowie w 1930 r., która była też treścią przedstawienia teatralnego                    w tamtejszym amfiteatrze. W czasie wojny kontakty zostały przerwane, a po jej zakończeniu, kiedy Nowa Ruda znalazła się w granicach Polski, całkowicie zniesione. Istniały natomiast stałe kontakty pomiędzy Castrop – Rauxel a byłymi mieszkańcami przedwojennej Nowej Rudy, których wielu się w Zagłębiu Ruhry  osiedliło. Prowadził je m. in. przedwojenny burmistrz Nowej Rudy, Alfred Beckstein (odwołany po dojściu do władzy NSDAP), dr Poppe (ostatni starosta powiatu noworudzkiego, rozwiązanego w 1932 r.) oraz Gisela Dickes – Pelz, była mieszkanka grodu nad Włodzicą. W Castrop powstał Noworudzki Związek Okręgowy, na czele którego stał najpierw Alois Bartsch, a po nim Georg Hoffmann, który rozpoczął kontakty z dzisiejszą Nową Rudą. On też był głównym inicjatorem podpisanego porozumienia.  


Zabytki.


-    kościół św. Lamberta – wzniesiony ok. 1250 r., na jego miejscu wzniesiony nowy          w 1889 r z zachowanym tabernakulum z około 1500 r.
-    zamek Bladenhorst – wzniesiony na wyspie w 1580 r.
-    pałac Goldschmieding – rezydencja rodziny irlandzkiej rodziny Mulvanych, wewnątrz zabytkowy kominek z 1579 r.
-    kościół św. Lamberta w Henrichenburg z przełomu XI/XII w.,
-    Przemysłowo – Usługowo – Krajobrazowy Park „Erin” – szyb po byłej kopalni wraz z otoczeniem,
-    historyczne fasady domów w rynku.


WALLERS – ARENBERG


Miasto położone jest w północnej Francji, 15 km od granicy z Belgią i 230 km od Paryża. Administracyjnie miasto należy do okręgu Valenciennes, przebiega przez nie linia kolejowa Douai-Valenciennes oraz autobusowa do Denain i Valenciennes. Wallers- Arenberg zamieszkuje ok. 5 500 mieszkańców i zajmuje powierzchnię 49 km2. Dominującym przemysłem jest: rolnictwo, transport, metalurgia i produkcja mebli. Biorąc pod uwagę strukturę przemysłu, przeważają tam małe przedsiębiorstwa, które średnio zatrudniają około 50 osób.
Przez Wallers przebiega fragment trasy wyścigu kolarskiego o najbogatszej tradycji Paryż-Roubaix. Pierwszy wyścig odbył się w tym miejscu w 1968 r. w efekcie starań Jean’a Stablinskiego (kolarza polskiego pochodzenia, mistrza świata zawodowców z 1962 r., wywodzącego się z górniczych okolic). Wskutek postępu gospodarczego wiele spośród brukowanych duktów zostało zastąpionych asfaltem przez co impreza zaczęła tracić swój specyficzny charakter. To właśnie wówczas Stablinski zaproponował zmiany w trasie wyścigu, które objęły również znane amatorom kolarstwa „kocie łby” w Fôret d’Arenberg (Lasek Arenberski). Choć odcinek ten – zwany królewskim - znajduje  się około 100 km od mety w Roubaix, to jednak już tutaj nierzadko następuje wstępna selekcja. Patrząc, jak kolarze radzą sobie z trudną nawierzchnią, można trafnie wskazać faworytów późniejszych wydarzeń. Na uwagę zasługuje również rezerwat ornitologiczny „La Mare à Goriaux”. Zapadające się nieeksploatowane wyrobiska górnicze spowodowały osunięcie się gruntu i w efekcie powstanie zbiornika wodnego o powierzchni 90 ha, otoczonego siecią pieszych ścieżek, ciągnących się przez ok. 6,5 km. Przechadzając się w tym uroczym miejscu, można obserwować około 200 gatunków ptaków (np. perkoz dwuczuby, rybołów, sieweczka rzeczna) oraz oryginalną florę, będącą przedmiotem badań naukowych (np. trzcina pospolita, brzoza oraz różnorodne gatunki roślin wodnych). Niewątpliwym dziedzictwem kulturowym Wallers-Arenberg jest muzeum górnictwa z siedzibą w dawnej kopalni, w którym oprócz eksponatów upamiętniających kilkusetletnią tradycję górnictwa na tych ziemiach zobaczyć można zdjęcia z kręconego tam przez Claude’a Berri filmu „Germinal”. Powodzenie tego przedsięwzięcia uświadomiło mieszkańcom miasta, iż pragną propagować i kultywować tradycje górnicze. Powstało wówczas stowarzyszenie „Przyjaciele Germinala”, które zajmuje się promocją tego wyjątkowego zabytku. Ostatnie sukcesy „Komedii Muzycznej” zrealizowanej z pomocą byłych górników, przy udziale mieszkańców z 32 gmin aglomeracji la Porte du Hainaut i zainteresowanie UNESCO tym przedsięwzięciem pozwalają mieć nadzieję na powodzenie w realizacji dalszych zamierzeń związanych z rewitalizacją terenów pokopalnianych. W miasteczku działa ośrodek polonijny. Porozumienie w sprawie zawarcia międzynarodowego partnerstwa podpisano dnia 9 października 1995 roku w Nowej Rudzie.
www.ville-de-wallers.fr

Historia

Oprócz relacji z wygranej w Wallers bitwy z Normanami pierwsza wzmianka historyczna dotyczy darowania ołtarza w kościele St. Vaast kapitule Św. Krzyża w Cambrai. Baronia Wallers była laickim majątkiem ziemskim należącym do hrabstwa Hainaut. Wśród zarządzających nią seniorów warto wspomnieć: Gérarda de Wallers (1096), Thierry’ego de Wallers (1100-1200), Gillesa de Wallers (1240), Thierry’ego de Beveren (1294), Ferry’ego de Lorraine (1400), René de Lorraine (1502), de Croy (1580), d’Arenberg (1620-1919). Do dóbr lennych Wallers należały wówczas: Hertain, Boutenies, La Bove, Doisy de Motoye.
Wykarczowanie ogromnych połaci lasu, rozpoczęte już w średniowieczu sprawiło, iż w XVI w. około 600 mieszkańców utrzymywało się z prac leśnych i z rolnictwa. W XVIII w. (do 1840 r.) głównym zajęciem stała się uprawa lnu, a liczba mieszkańców wzrosła do 3122 (1846 r.). Pod koniec XIX w. w Wallers powstały dwa pola wydobycia węgla kamiennego: Lambrecht (w 1879 r.) i d’Arenberg (w 1899 r.). Przez długie lata to właśnie kopalnia wyznaczała rytm życia mieszkańców. W okresie międzywojennym do miasta licznie przybyli robotnicy z zagranicy, w tym przede wszystkim Polacy, którzy w latach 1922-1927 stanowili 40% populacji Wallers. Wydobycie węgla kamiennego zakończono w 1989 r., jednak dzięki umiejętnemu wykorzystaniu dziedzictwa pokopalnianego tradycje górnicze pozostają wciąż żywe, dając wyraz szacunku dla historii i ciężkiej pracy ludzkiej.