Zarys dziejów miasta

ul. Cmentarna

Krötengasse (1739), Kreuzstraße, Kohlenstraße (1889)

Trasą obecnej ul. Cmentarnej przebiegała od średniowiecza droga, która łączyła Drogosław z Włodowicami i biegła dalej doliną Włodzicy w kierunku Kłodzka lub Broumova, będąc jednocześnie główną arterią komunikacyjną miasta. Utraciła takie znaczenie, kiedy około poł. XVI wieku zasiedlono obszar miasta wokół dzisiejszego rynku.
Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP
Kościół powstał tuż przy dawnym większym gospodarstwie wiejskim, przypuszczalnie na miejscu dawnego drewnianego, który istniał tu mniej więcej do końca XV wieku i został rozebrany przez tutejszych mieszkańców, aby na jego miejscu wybudować nowy, murowany i bardziej obszerny. W tym czasie jego położenie było bardziej dogodne, niż kościoła św. Krzyża, bowiem został postawiony praktycznie w centrum ówczesnego miasta. Zbudowano go w latach około 1500 - 1502 jako kościół parafialny p.w. św. Mikołaja, bowiem do niego przeniesiono siedzibę parafii z kościoła św. Krzyża. Opiekę nad nim sprawowała jeszcze około poł. XVI wieku rodzina właścicieli noworudzkich dóbr ziemskich. Georg IV von Stillfried ufundował kościołowi m. in. dzwon. Sytuacja zmieniła się, kiedy w 1560 roku Georg V i Heinrich von Stillfried przeszli na luteranizm, a ówczesna noworudzka kaplica zamkowa stała się siedzibą tego wyznania. Noworudzcy katolicy przenieśli się do tego kościoła i przebywali w nim do 1623 roku, kiedy to ostatni pastor noworudzki opuścił swoją siedzibę. Kościół ten był w tym czasie również jedynym czynnym kościołem katolickim, bowiem sąsiedni kościół św. Krzyża zaczął popadać w ruinę. Przed 1631 rokiem świątynia otrzymała wezwanie Wniebowzięcia NMP. W tym też roku kościół ten miał status kaplicy, później, od 1693 roku był już kościołem filialnym, zwanym także Kościołem Brackim. Powodem tej nazwy było powstanie przy nim kanonicznie erygowanego Bractwa Najświętszej Marii Panny, któremu 18 września tego roku papież Innocenty III nadał odpowiednie przywileje. Bractwo to erygowane było zarówno dla mężczyzn jak i kobiet, ale zwyczajowo przyjmowano do niego wyłącznie mężczyzn i to w liczbie ograniczonej do 30. Jego celem było rozszerzanie czci NMP oraz spełnianie dobrych uczynków, takich jak: goszczenie ubogich, godzenie powaśnionych, udział w chrześcijańskich pogrzebach, nawiedzanie chorych, bezinteresowna pomoc bliźnim i modlitwa za dusze zmarłych. Pierwotnie kościół zbudowano jako późnogotycki, bezwieżowy i z niższym prezbiterium. Z powodu zachowanych niewielu informacji dotyczących jego etapów budowy i wyposażania wnętrz można przypuszczać, iż jego wygląd, zbliżony do dzisiejszego powstał prawdopodobnie w latach 1700 - 1730. W 1816 roku kościół otrzymał nowy zegar. W porównaniu z kościołem św. Krzyża jest kościołem orientowanym. W latach 1945 - 1970 kościół pełnił funkcję kościoła katolickiego dla pozostałej jeszcze w mieście ludności niemieckiej. Obecnie pełni funkcję kościoła przedpogrzebowego bowiem sąsiedni kościół św. Krzyża zaczął popadać w ruinę. Przed 1631 rokiem świątynia otrzymała wezwanie Wniebowzięcia NMP. W tym też roku kościół ten miał status kaplicy, później, od 1693 roku był już kościołem filialnym, zwanym także Kościołem Brackim. Powodem tej nazwy było powstanie przy nim kanonicznie erygowanego Bractwa Najświętszej Marii Panny, któremu 18 września tego roku papież Innocenty III nadał odpowiednie przywileje. Bractwo to erygowane było zarówno dla mężczyzn jak i kobiet, ale zwyczajowo przyjmowano do niego wyłącznie mężczyzn i to w liczbie ograniczonej do 30. Jego celem było rozszerzanie czci NMP oraz spełnianie dobrych uczynków, takich jak: goszczenie ubogich, godzenie powaśnionych, udział w chrześcijańskich pogrzebach, nawiedzanie chorych, bezinteresowna pomoc bliźnim i modlitwa za dusze zmarłych. Pierwotnie kościół zbudowano jako późnogotycki, bezwieżowy i z niższym prezbiterium. Z powodu zachowanych niewielu informacji dotyczących jego etapów budowy i wyposażania wnętrz można przypuszczać, iż jego wygląd, zbliżony do dzisiejszego powstał prawdopodobnie w latach 1700 - 1730. W 1816 roku kościół otrzymał nowy zegar. W porównaniu z kościołem św. Krzyża jest kościołem orientowanym. W latach 1945 - 1970 kościół pełnił funkcję kościoła katolickiego dla pozostałej jeszcze w mieście ludności niemieckiej. Obecnie pełni funkcję kościoła przedpogrzebowego.
Obecny wygląd kościoła pochodzi z czasów znacznej jego przebudowy, która miała miejsce pod koniec lat 20 - tych XVIII. Jest to jednonawowa budowla z XVIII - wiecznym barokowym wystrojem, co widoczne jest szczególnie w ołtarzach oraz ambonie, gdzie dominują barwne rzeźby i obrazy otoczone plastycznymi motywami roślinnymi.
W części cokołowej nastawy ołtarza głównego znajduje się złocone tabernakulum, ponad nim rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem w otoczeniu srebrzystych obłoków, promieni i główek anielskich. Po bokach ołtarza stoją figury św. Piotra i Pawła. Nad rzeźbami umieszczono niewielkie obrazy ze scenami Zwiastowania NMP (po lewej) i Nawiedzenia św. Elżbiety (po prawej stronie). Nad nimi aniołkowie zdają się wskazywać na trzeci obraz poświęcony Trójcy św.
Obok ołtarza głównego znajduje się przytwierdzony rząd stalli, które ufundowało w 1694 roku Bractwo Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Ponad oparciami zauważamy obrazy namalowane na płótnie, przedstawiające krajobrazy górskie ze świątyniami.
Obok wejścia do zakrystii widoczna barokowa ambona z baldachimem, której kosz z przedstawieniem Jezusa i św. Piotra na jeziorze Genezaret podpierany jest przez dwie postacie. Na narożach kosza ambony rzeźbione figury niewiast. Na baldachimie widać rzeźbę Boga Ojca siedzącego na kuli ziemskiej, ponad którym ustawiono figurę Chrystusa Zmartwychwstałego oraz rzeźbę orła. Po stronie północnej ołtarz, który poświęcono św. Janowi Nepomucenowi. Jego podobizna znajduje się na obrazie otoczonym ażurowymi zdobieniami grubych liści. W zwieńczeniu nastawy ołtarza znajduje się otoczone promykami pole z językiem, który stał się symbolem świętego. Po stronie południowej ołtarz poświęcony Nawiedzeniu św. Elżbiety, o czym mówi obraz przedstawiający scenę powitania przez św. Elżbietę NMP, z tyłu widoczne postacie św. Józefa i Zachariasza. Ołtarze oraz ambona kościoła uważane są za najstarszy kompletny wystrój świątynny w obecnie istniejących kościołach parafii św. Mikołaja w Nowej Rudzie. Dodatkowe wyposażenie wnętrza świątyni stanowi wiszący na ścianie obraz św. Filomeny i krzyż z Chrystusem oraz drewniane tabernakulum, dwa krzyże ołtarzowe i trzy świeczniki. Znajduje się też tutaj najcenniejszy zabytek, którym jest datowana na drugą połowę XV wieku rzeźba Madonny z Dzieciątkiem. Na zewnątrz po lewej stronie od wejścia głównego wieża schodowa, podobnie jak wieża główna zakończona krzyżem arcybiskupim, prowadząca na chór organowy. Nad dawno nieużywanym wejściem do zakrystii znajduje się umieszczona w niszy barokowa rzeźba przedstawiająca Wniebowzięcie NMP. Obok kościoła kamienny krzyż z około 1815 roku, wykonany w stylu późnego baroku łączonego z rokokiem.