Zarys dziejów miasta

ul. Bohaterów Getta.

Schmiedegasse (1587), Frankensteiner gasse, Glatzer Straβe, Straβe der SA (1938)

Ulica ta nazywała się Schmiedegasse, bowiem niegdyś znajdowały się na niej trzy kuźnie. Późniejsza nazwa Frankensteiner gasse dowodzi, że ulicą tą poprzez Zacisze można było dojechać do Ząbkowic Śląskich (niemiecka nazwa Frankenstein). W 1595 roku znajdowała się przy niej brama miejska, w 1769 roku została zniszczona przez powódź.          Z 1631 roku pochodzi wzmianka o moście nad ciekiem wodnym, wypływającym z okolic Góry św. Anny, na którego miejscu wybudowano nowy kamienny most w 1851 r. W latach 40 – tych XIX stulecia przedłużono ją do ob. ul. Niepodległości, prowadząc ją w kierunku wzniesienia, zwanego Kobenberg. W 1938 roku w czasach rządów nazistów zmieniono nazwę ulicy na ulicę „SA”, prawdopodobnie z powodu „częstych przemarszów tych oddziałów tą ulicą” (cytat z ówczesnej prasy lokalnej).                               

Budynek dawnego sądu, obecnie Komendy Policji, ul. Bohaterów Getta 29.

Miejscem rozpraw sądowych od XV wieku była sala ówczesnego noworudzkiego ratusza. Z racji podlegania Nowej Rudy królewskiemu sądowi, z ówczesną siedzibą w Radkowie, urzędował od 1832 roku królewski sędzia miejski a w 1849 roku powstała trzyosobowa komisja sędziowska, również urzędująca w ratuszu, w którym znajdował się także areszt i więzienie.

Budynek zbudowano na wzniesieniu Kobenberg w latach 1887 – 1889 w stylu neorenesansu nawiązującego do renesansu niderlandzkiego. Od początku służył jako miejsce rozpraw sądowych. Funkcję tę zachował do lat 50 – tych XX wieku. Później miała w nim miejsce siedziba Komendy Milicji Obywatelskiej, od początku lat 90 – tych XX wieku Komendy Policji. Obok budynek z czerwonej cegły, który służył jako więzienie. Znajduje się w nim 12 cel.

Dawny browar, obecnie siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej i PZU, ul. Bohaterów Getta 10.

Niegdyś browar miejski znajdował się przy ul. Kościelnej, a na miejscu dzisiejszego budynku browarnego znajdowała się słodownia. Po przeniesieniu do niej browaru obiekt przystosowano do produkcji piwa, a później przebudowano. Ze względu na duże obciążenia finansowe miasto go wydzierżawiło a później sprzedało bratu przedsiębiorcy Gebauera.
Budynek browaru wzniesiono w 1849 roku a pod koniec XIX wieku przebudowano go na browar parowy. Powstał wówczas duży i okazały budynek fabryczny w stylu ceglanego neogotyku.

Po wojnie browar funkcjonował do lat 70 – tych i słynął z produkcji piwa niepasteryzowanego o nazwie „piwo noworudzkie”. Podczas adaptacji na siedzibę biblioteki miejskiej przebudowano jego tylną elewację i usunięto zabytkowe kominy.
Obok obecna siedziba PZU. W budynku tym istniało niegdyś Przedsiębiorstwo Budownictwa Komunalnego, które przestało funkcjonować pod koniec lat 80 – tych XX wieku.


Początki Miejskiej Biblioteki Publicznej sięgają pierwszych powojennych lat, kiedy to Ministerstwo Oświaty poleciło w 1949 r. Powiatowej Bibliotece Publicznej w Kłodzku zorganizowanie sieci bibliotek na terenie powiatu i jedną z nich założono w Nowej Rudzie, ale jej siedziba była w Woliborzu. Uroczyste otwarcie miało miejsce16 stycznia 1949 roku.
Od 1 października 1954 roku Nowa Ruda została siedzibą powiatu i już od 1 stycznia 1956 r. zaczęła funkcjonować Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Rudzie, której kierownikiem została Melania Bazała, dotychczasowa kierowniczka Gminnej Biblioteki Publicznej w Ludwikowicach Kłodzkich. Pierwotnie biblioteka miała siedzibę w „zameczku” przy ul. Kościelnej, następnie w pomieszczeniach przy ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Przez cały okres istnienia była uważana za wzorową placówkę, organizowała wiele imprez     i spotkań oraz stale i systematycznie powiększała swój księgozbiór.
Po reformie administracyjnej z 1975 r. przemianowano nazwę biblioteki na Miejską Bibliotekę Publiczną, która była oddziałem Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Wałbrzychu. Taki stan rzeczy trwał do 1 stycznia 1978 r, kiedy to biblioteka usamodzielniła sie i tak jest do dzisiaj.
W wyniku odejścia Melanii Bazały na emeryturę w 1985 r. nową dyrektorką biblioteki została Witolda Walosczyk, która swoją pracę na tym stanowisku zaczęła od wystarania się o lepsze warunki lokalowe dla filii bibliotecznych na Osiedlu Piastowskim, w Drogosławiu i Słupcu. Głównym sukcesem nowej pani dyrektor było wywalczenie budynku po byłym browarze na adaptację dla biblioteki. Prace trwały od 1989 r. do 1995 r. i dzisiaj Miejska Biblioteka Publiczna jest obiektem przestrzennym, w którym znajduje się wypożyczalnia dla dorosłych, dla dzieci, czytelnia i sala kominkowa, w której odbywają się ciekawe imprezy         i spotkania.
Przy Miejskiej Bibliotece Publicznej działają grupy poetyckie, odbywają się tu ciekawe spotkania autorskie, m.in. ze znaną i wielokrotnie nagradzaną współczesną pisarką, Olgą Tokarczuk, znanym krytykiem literackim i poetą, Karolem Maliszewskim oraz Ryszardem Rybką, autorem książki o znanych i cenionych noworudzianach. Tutaj też umieszczono tablicę pamiątkową, poświęconą aktorowi Zdzisławowi Leśniakowi, który za młodych lat mieszkał    w Nowej Rudzie, i uczęszczał do miejscowego LO.

Wydawnictwo „Ziemia Kłodzka”, ul. Bohaterów Getta 4.

W tym lokalu przez długie lata mieściła się w nim siedziba Zarządu Oddziału PTTK w Nowej Rudzie, po jego upadku w 1990 roku znalazł w nim siedzibę Komitet Obywatelski. Obecnie w lokalu mieści się siedziba Wydawnictwa „Ziemia Kłodzka”, Komitetu Organizacyjnego Polsko – Czeskich Dni Kultury Chrześcijańskiej, organizacji kombatanckich i innych. Wydawnictwo „Ziemia Kłodzka zajmuje się przede wszystkim wydawaniem prasy lokalnej, zwłaszcza dwóch gazet: „Ziemia Kłodzka” i „Gazeta Noworudzka”.

Początki wydawania prasy lokalnej po II wojnie światowej miały miejsce w listopadzie 1989 roku, kiedy to grupa lokalnych działaczy związanych z NSZZ „Solidarność” w Nowej Rudzie wydała pierwszy numer „Ziemi Kłodzkiej”, który był kontynuacją konspiracyjnie wydawanego w stanie wojennym „Żółwia”. Od 1990 roku zaczęto wydawać „Gazetę Noworudzką”, która pierwotnie była miesięcznikiem, potem dwutygodnikiem a obecnie jest tygodnikiem. „Ziemia Kłodzka” jest miesięcznikiem, w którym drukowane są artykuły w języku polskim, czeskim i niemieckim a jej zakres tematyczny obejmuje obszar Ziemi Kłodzkiej i przygranicznych gmin czeskich.   

Prezesem Wydawnictwa „Ziemia Kłodzka” jest znany lokalny działacz społeczny i samorządowy Julian Golak.