Zarys dziejów miasta

W okresie XX - lecia międzywojennego mieszkańcy Nowej Rudy uczestniczyli w wyborach do Reichstagu i Parlamentu Pruskiego. Wśród nich przeważała orientacja katolickiej partii "Zentrum" oraz niemieckiej socjaldemokracji (SPD). Na skutek reformy administracyjnej Niemiec Nowa Ruda utraciła w 1932 roku status miasta powiatowego.
Po dojściu A. Hitlera do władz w Niemczech ruch narodowosocjalistyczny zaczął stopniowo obejmować także i życie miasta. Władzę stopniowo przejmowali naziści, czego przykładem było odwołanie dotychczasowego i powszechnie lubianego burmistrza A. Becksteina, a zastąpienie go Aloisem Kroemerem, członkiem NSDAP. W 1937 roku trwały uroczystości związane z rocznicą 600 -  lecia istnienia miasta. Na tę okoliczność wydano również kronikę miasta autorstwa prof. Josepha Wittiga, który otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta.

II wojna światowa nie objęła Nowej Rudy działaniami wojennymi, jednak wówczas miała miejsce największa katastrofa górnicza w kopalniach noworudzkich. W czasie przebijania przekopem pokładu "Franciszek" w wyniku wyrzutu dwutlenku węgla zginęło  kopani "Ruben" 187 górników, z czego jednym był jeniec angielski pracujący w kopalni. Przy tej kopalni w czasie w czasie wojny znajdował się również obóz pracy.

W maju 1945 roku już po kapitulacji III Rzeszy na obszar dzisiejszej Nowej Rudy wkroczyły oddziały Armii Czerwonej, natomiast w czerwcu przybyli do miasta pierwsi Polacy. Pomimo trwania sporu terytorialnego z Czechami o Ziemię Kłodzką obszar Nowej Rudy przypadł administracji polskiej. Miasto w tym czasie leżało na obszarze powiatu kładzkiego, a później kłodzkiego.

Pierwszym polskim burmistrzem został Edward Miernik. W tym czasie miał miejsce proces osadnictwa polskiego, natomiast ludność niemiecka w większości opuściła Nową Rudę w 1946 roku. Nowo utworzona Administracja Apostolska we Wrocławiu mianowała pierwszym polskim proboszczem parafii p. w. Św. Mikołaja ks. Michała Białowąsa, repatrianta z diecezji lwowskiej. W wyniku ruchów migracyjnych środowisko ówczesnej Nowej Rudy tworzyli przede wszystkim Polacy z Polski centralnej oraz repatrianci z kresów wschodnich. Przybywali też polscy górnicy z Francji oraz Polacy z innych krajów europejskich. W ten sposób wytworzyło się lokalne polskie społeczeństwo, które przez wiele lat przechodziło trudny proces integracji.

Od samego początku dominującą dziedziną gospodarczą miasta stało się górnictwo węglowe, które w wyniku nadmiernej rozbudowy stało się głównym zajęciem wielu mieszkańców. W wyniku procesów gospodarczych powstała Kopalnie Węgla Kamiennego "Nowa Ruda", w skład której wchodziła kopalnia "Piast" (dawna "Ruben") oraz kopalnia "Słupiec" (dawna "Johann Baptistagrube"). Istniał także przemysł włókienniczy, czego przykładem było powstanie noworudzkich Zakładu Przemysłu Włókienniczego "Nowar", specjalizującego się w produkcji sztucznego jedwabiu.

W 1954 roku Nowa Ruda po raz drugi stała się siedzibą powiatu noworudzkiego, który obejmował obszar 334 km kwadratowych i był wówczas najmniejszym powiatem ówczesnego województwa wrocławskiego. Powiat ten istniał do reformy państwa w 1957 roku i obejmował ten sam obszar jak w okresie niemieckim. W 1970 roku zakończono budowę gmachu obecnego Miejskiego Ośrodka Kultury a jucz w przyszłym roku powstał Zespół Pieśni i Tańca "Nowa Ruda", założony przez występującego niegdyś w "Mazowszu" Jarosława Wojciechowskiego. Artyści zespołu wykonali wiele koncertów w Europie, Azji i Afryce. Pierwszy jego oficjalny koncert miał miejsce 13 grudnia 1971 r. W 1972 roku zorganizowano w Nowej Rudzie Festiwal Studentów Artystycznych, dla wielu kojarzący się z pojawieniem się na stacji kolejowej białej lokomotywy. Rok później Nową Rudę połączono administracyjnie z sąsiednim Słupcem. W połowie lat 70- tych miały miejsce tragiczne wypadki na polu "Piast" KWK "Nowa Ruda". W 1976 roku zginęło 18 górników a podczas kolejnej trzy lata później 7.

W noc ogłoszenia stanu wojennego ( z 12 na 13 grudnia 1981 roku ) trwał uroczysty koncert Zespołu Pieśni i Tańca "Nowa Ruda", który obchodził wówczas 10- lecie swego istnienia. W wyniku ogłoszenia stanu wojennego KWK "Nowa Ruda" znalazła się w zespole zakładów zmilitaryzowanych. Na nim miał miejsce strajk, zakończony aresztowaniami i procesami działaczy górniczej "Solidarności".

Okres przemian zaczął się w czerwcu 1989 roku licznym udziałem mieszkańców w wyborach "kontraktowych". W listopadzie ukazał się wydrukowany w Nowej Rudzie pierwszy numer gazety regionalnej "Ziemia Kłodzka", obejmującej swym zasięgiem w okresie późniejszym także i region pogranicza polsko- czeskiego. W maju miały miejsce pierwsze wolne wybory do władz samorządowych i w mieście kandydaci komitetu obywatelskiego uzyskali 100% w 28- osobowej Radzie Miasta. Przewodniczącym Rady został Julian Golak, a burmistrzem Stanisław Łukasik. W lipcu ukazał się pierwszy numer "Gazety Noworudzkiej". W roku 1991 władze Nowe Rudy podpisały porozumienie partnerskie z niemieckim miastem Castrop- Rauxel, następnie z czeskim Bromovem i francuskim Walers- Arenberg.

W 1992 roku została zarejestrowana Fundacja Odnowy Ziemi Noworudzkiej, która zorganizowała wiele konferencji dotyczących przeszłości Ziemi Noworudzkiej a także postawiono KWK "Nowa Ruda" w stan likwidacji. Pole "Past" zamknięto w 1994 roku a pole "Słupiec" w 2000 roku. W międzyczasie upadły zakłady "Nowar", filia dzierżoniowskich zakładów "Diora" oraz wiele innych mniejszych zakładów. Mimo prowadzenia przez władze miasta wszystkich kadencji licznych działań restrukturyzacyjnych nie poprawiła się niestety sytuacja miejscowego rynku pracy. W pierwszych bezpośrednich wyborach na burmistrza, które odbyły się 2002 roku, mieszkańcy Nowej Rudy wybrali Tomasza Kilińskiego.